1. Vraag en aanbod

Op welk moment wordt er te weinig olie geproduceerd om aan de vraag te voldoen?

Zowel de wereldwijde vraag naar olie als het aanbod zijn beide afhankelijk van onze ideeën over economie. Duidelijk is wel dat, als vraag naar olie in zou doorgroeien zoals tussen 1990 en 2008, er een gapend gat tussen aanbod en vraag was ontstaan. In de grafiek hiernaast zie je echter elke wereldwijde crisis direct terug in de terugval naar energie (waaronder olie). Van de dot-com crisis in 2000, via de financiële crisis van 2008 tot de meest recente crisis: de COVID-19 crisis. De wisselwerking tussen vraag en aanbod heeft verschillende consequenties. Zoals gezegd, wordt het steeds lastiger om (nieuwe) olie te winnen. Daarvoor zijn enorme investeringen nodig, denk aan het miljardenverslindende project van Shell om in het poolgebied olie te gaan winnen dat in 2015 op pauze is gezet. De olieprijs daalde en het project zou niet winstgevend zijn. Ontwikkelingen op gebied van elektrische auto’s en transport spelen ook een rol in deze ontwikkeling. Naarmate de vraag onzeker wordt, zijn de enorme investeringen niet meer haalbaar.

2. De olieprijs

3. Gas en kolen

Geldt het Peak Oil principe ook voor aardgas en kolen?

De Hubbert grafiek zou je ook kunnen tekenen voor aardgas en kolen, al is de geologie anders dan bij olie. De data rond aardgasreserves en kolenreserves zijn nog onbetrouwbaarder als die rond olie. Niettemin is ook daar een ruwe schatting voor te geven, met een aardgaspiek tussen 2020 en 2030 en een steenkolenpiek tussen 2035 en 2070 (ja, dat is inderdaad wel erg ruim).

Voor aardgas geldt dat ’transport’ plaatsvindt via pijpleidingen. Er is sprake van regionale pieken in Noord-Amerika en Eurazië, maar met lange pijpleidingen is dit probleem weer (deels) te verhelpen. Ook kan onconventioneel gas uit bijvoorbeeld steenkolenlagen een groot verschil maken. Dat is wel een dure oplossing, dus alleen haalbaar als de gasprijs blijft stijgen. Steenkool heeft het imago goedkoop en ruim voorradig te zijn, maar schijn bedriegt. Er zijn slechts 6 grote steenkool exporterende landen en het transport van steenkool over de wereld is duur en kost veel energie. De energiewaarde van steenkool verschilt per soort steenkool en dus kan een piek in energiewaarde veel eerder optreden dan een piek in productie volume.

4. De kredietcrisis

Welke invloed had de kredietcrisis op Peak Oil, en omgekeerd?

Een van de waarschijnlijke oorzaken van de kredietcrisis was het feit dat veel Amerikanen in 2007/2008 moesten kiezen of ze de hypotheek gingen betalen of de torenhoge brandstofprijs voor hun auto. De kredietcrisis zorgde voor een daling van de vraag naar olie met enkele miljoenen vaten per dag. Daardoor daalde de prijs van olie sterk. Dit zorgde er vervolgens voor dat veel nieuwe olieprojecten zijn stilgelegd. Denk daarbij aan nieuwe olieprojecten in bijvoorbeeld het noordpoolgebied (zoals die van Shell), de diepzee en de winning van olie uit teerzanden. Dit soort projecten is alleen winstgevend bij een olieprijs boven de circa 70 dollar per vat. Bovendien konden olieproducenten in deze periode moeilijker aan investeringskredieten komen. Dat gold ook voor duurzame energieprojecten, dus de hele energiemarkt stond even in de pauze stand. De grote vraag is nu wat er sneller gaat, de vraag destructie door de economische crisis, of de terugval in productie. De speculaties of de kredietcrisis gevolgd zal worden door een oliecrisis zijn nooit relevant geworden, omdat in 2020 een nieuwe urgente crisis ontstond.

5. Covid-19

Wat lijkt op dit moment de invloed van deze pandemie op de oliemarkten?

De wereldwijde oliemarkten herstellen zich inmiddels een beetje nadat de Covid 19-crisis een ongekende ineenstorting van de vraag in 2020 veroorzaakte. De vraag is echter of het ooit nog terug naar ‘normaal’ gaat. De pandemie heeft geleid tot snelle gedragsveranderingen: van thuiswerken tot bezuinigingen op zakenreizigers en gezinsvakanties. Tegelijkertijd richten steeds meer regeringen zich op het potentieel voor een duurzaam herstel als een manier om het momentum naar een koolstofarme toekomst te versnellen. Ook is medio 2021 zeer onzeker wat de economische gevolgen zijn van deze gezondheidscrisis. Het is goed voorstelbaar dat er het komende jaar nog veel faillissementen en ontslagen zullen volgen. Dat gaat ook een grote impact hebben op de vraag naar olie. De IEA voorziet in ieder geval een veel lagere investering door de olieindustrie in de komende 5-6 jaar.

6. Piekolie en klimaatverandering

Zijn er nog wel genoeg olie, gas en kolen om een klimaatverandering tot stand te brengen?

In 2016 publiceerden wetenschappers een berekening dat er voldoende fossiele reserves zijn om de Aarde met 10 graden op te warmen. Puur op basis van de bekende voorraden kunnen we onze planeet totaal vernietigen. Toch is ook dit een complexe vraag. Door het smelten van de noordpool stijgt de zeespiegel, met alle economische gevolgen van dien voor kwetsbare kustgebieden. Dat leidt zeer zeker tot minder vraag naar fossiele brandstoffen. Ook wordt het winnen van olie lastiger door sterkere orkanen en andere natuurrampen. Het kost ook steeds meer energie (meestal op basis van olie) om de laatste resten olie te winnen. Ook blijkt de CO2 uitstoot uit fossiele brandstoffen per ton productie steeds verder te stijgen naarmate de productiepiek nadert. Anderzijds is het steeds duidelijker dat klimaatverandering al ver gevorderd is en steeds dichter bij een omslagpunt komt waarna het een zichzelf versterkend proces wordt.

Een aantal mogelijke oplossingen voor de klimaatcrisis houden volstrekt geen rekening met het bestaan van Peak Oil. Technologie als CO2 opslag of het werken met vermarkten van CO2 uitstootrechten; men gaat er wellicht vanuit de er eindeloze voorraden fossiele brandstof zijn die tegen een lage prijs te winnen vallen.

Er zijn anderzijds Peak Oil oplossingen die de klimaatcrisis alleen maar verergeren. De ontginning van teerzanden en het produceren van diesel uit steenkool zijn daar voorbeelden van. We hebben eigenlijk geen andere keuze dan het sterk reduceren van gebruik van fossiele energie. Liefst in 2030 moet de CO2 uitstoot naar nul.

Hoe langer we wachten, uitstellen, meestribbelen, … hoe ingrijpender de maatregelen zullen worden en hoe groter de impact op ons leven.

7. Een olieverslaafd land

Is Nederland erg afhankelijk van olie?

Nederland heeft een economie die sterk afhankelijk is van transport op basis van olie. Oké, niet zoveel als de ruim 7000 liter per inwoner in Saoudi Arabië, maar we gebruiken per inwoner zo’n 4000 liter. Waarschijnlijk hebben we er indirect nog wel meer voordeel van en wordt een deel van het gebruik aan andere landen toegerekend, want onze economie is sterk afhankelijk van olie. Denk aan de havens van Rotterdam, het vervoer naar het achterland en onze luchthaven Schiphol die voor ons kleine land een enorm groot aantal start- en landingen kent (waarvan een aanzienlijk deel alleen overstappers betreft). We hebben een grote chemische industrie met olie als grondstof en een manier van leven die erg olie (en energie) intensief is.

Bijna alles wat wij als Nederlanders in huis hebben staan is gemaakt van, of met behulp van, olie. Onze voedingsindustrie is sterk afhankelijk van olie en gas voor transport, kunstmest, pesticiden, verpakken, verhitten, koelen etc. Dat betekent dat de prijs en voorraad van olie, onze economie en onze manier van leven stevig blijven beïnvloeden. Bij ongewijzigd overheidsbeleid en bij een ongewijzigde manier van leven ontstaan er grote tekorten en een sterke verstoring van de economie en onze manier van leven. De grootste problemen zijn te verwachten in het wegtransport (mensen die niet meer naar hun werk kunnen, winkels die niet meer bevoorraad kunnen worden) en tal van producten die duurder worden omdat het productieproces olie-intensief is (kaarsen, plastics, medicijnen, energie, verf, voedsel, ..)