Een transitieverhaal door Lydwien.
Geld lijkt iets zo alledaags dat we nauwelijks stilstaan bij de vraag wat geld eigenlijk is. Waarom zou je ook. Je kunt er je boodschappen mee betalen. Of misschien soms wel niet – wat je al hoofdbrekens genoeg bezorgt. Hoezeer geld ook een gegeven mag lijken; het is een door mensen gecreëerd sociaal construct. Dat betekent dat we geld ook op een totaal andere manier kunnen ontwerpen. Als lokaal geld bijvoorbeeld.
Waarom zouden we dat willen? Op het huidige geldsysteem valt het een en ander aan te merken. Ik noem kort een paar punten. Zo wordt meer dan 95 procent van geld zoals wij dat kennen gecreëerd door commerciële banken, in de vorm van een schuld. Wanneer je een hypotheek afsluit komt het geld voor je huis niet van de spaarrekeningen van anderen. Het wordt gecreëerd met een druk op de knop: was er eerst 0 euro, nu staat er twee ton op je rekening. Met hiertegenover jouw belofte dat je deze schuld terugbetaalt – inclusief rente. Een voor banken zeer lucratief systeem dat ervoor zorgt dat onze economie moet blijven groeien. Het geld om meer terug te betalen dan je hebt geleend moet tenslotte ergens vandaan komen. Met alle gevolgen van dien voor het welzijn van mens en planeet. Ook verlaat geld veel regio’s makkelijker dan dat het er binnenkomt. Van elke euro die je besteedt bij een grote keten of multinational blijft er maar een paar cent in de regio. De rest gaat naar het hoofdkantoor, aandeelhouders, et cetera. Ten koste van de lokale economie. Dat kan ook anders.
Ok, maar lokaal geld naast de euro…? Zo revolutionair is het idee van meerdere, elkaar aanvullende geldsoorten naast elkaar niet. Sterker nog, het monopolie van één geldsoort zoals we dit tegenwoordig gewend zijn was voor de 19de eeuw een onbekend fenomeen. Tot die tijd gebruikte men verschillende soorten geld voor verschillende doeleinden.
Wat moet ik me erbij voorstellen? Lokaal geld vind je in allerlei soorten en maten. Veel initiatieven hebben als doel om gemeenschappen socialer, groener en/of economisch sterker te maken. In de Londense wijk Brixton kun je ondernemers betalen in Brixton Pound. In tegenstelling tot ponden die bij grote ketens worden besteed verlaten de Brixton Pounds de wijk minder snel. Daarnaast stimuleren ze dat ondernemers lokaal inkopen. In verschillende Keniaanse sloppenwijken zorgt een lokale geldsoort ervoor dat bewoners met elkaar kunnen handelen ondanks het gebrek aan regulier geld in de wijk. En in verschillende gemeenschappen in Engeland en Wales worden mensen met Spice Time Credits beloond voor de uren die zij aan maatschappelijk vrijwilligerswerk besteden. Deze Time Credits verzilveren deelnemers voor allerlei activiteiten.
En dichter bij huis? Ook in Nederland gebeurt er van alles op het gebied van lokaal geld. Een van de partijen die actief is op dit gebied is Qoin. Qoin creëert samen met gemeenten, instellingen, het lokale bedrijfsleven en inwoners zogenaamde gemeenschapsmunten volgens het ‘SamenDoen’-model. Met SamenDoen bundelen deze spelers hun krachten om hun lokale gemeenschap socialer, groener en economisch sterker te maken. In SamenDoen worden mensen bijvoorbeeld beloond met ‘munten’ wanneer ze aankopen doen bij de bakker om de hoek, deelnemen aan een bewonerscommissie, afval scheiden of mee helpen met een uitje van het zorgcentrum. Zo komen de munten in omloop als waardering voor een positieve bijdrage aan de gemeenschap, in plaats van als schuld. Een percentage van deze munten wordt automatisch gedoneerd aan een lokale vereniging naar keuze.
Een deelneemster aan SamenDoen in de gemeente Tholen, samen met haar man en de met munten betaalde elektrische fiets.
En daar kunnen mensen mee betalen? Jazeker, bij lokale ondernemers. Een deelneemster van SamenDoen in de gemeente Tholen spaarde zoveel munten met haar vrijwillige inzet in een zorgcentrum dat ze er een elektrische fiets van kon kopen. Onderling kunnen inwoners de munten ook besteden, voor vriendendiensten en burenhulp. Al met al met als effect dat lokale waarde, zowel economisch als sociaal, aan de regio wordt gebonden en versterkt.
Lydwien werkt voor Qoin. Ze heeft deze blog geschreven op persoonlijke titel.
Meer lezen?
Website Qoin: www.qoin.com. Hier vind je onder meer het gratis boek People Powered Money; een how-to gids voor het creeeren van je eigen community currency.
Het International Journal of Community Currency Research publiceert wetenschappelijke artikelen over community currencies. Deze zijn gratis toegankelijk: https://ijccr.net/
community-currency.info is een portaal voor online bronnen zoals literatuur en algemene informatie over gemeenschapsmunten.
De New Economics Foundation heeft onlangs een interessant rapport gepubliceerd over geldcreatie: Making Money from Making Money http://neweconomics.org/2017/01/making-money-making-money/?_sft_latest=research,toolkits
En Follow the Money publiceerde onlangs samen met MaatschapWij een videoportret van Edgar Kampers, een van de oprichters van Qoin: https://www.ftm.nl/artikelen/de-samenleving-verbeteren-start-je-eigen-gemeenschapsmunt?utm_content=buffer23e8e&utm_medium=social&utm_source=twitter.com&utm_campaign=buffer