Categorie: ,

Het belang van echte verbindingen in gesprekken

Interview met Tyche van Bommel

Tyche, bedankt dat we dit gesprek met je kunnen hebben. En we gaan het ook weer hebben over ‘het gesprek’. Jij bent eigenaar van Het Gespreksbureau. Hoe is dat zo gekomen?

“Ja, goede vraag. Er waren eigenlijk twee aanleidingen tegelijk. Sinds 2009 werk ik al als gespreksleider en interviewer, en dat deed ik met veel plezier. Wat mij altijd opviel, was dat ik goed verbinding kon maken – niet alleen met de mensen met wie ik sprak, maar ook met een zaal of een grotere groep. Tegelijkertijd begon ik in datzelfde jaar met een traject van persoonlijke ontwikkeling. Ik volgde therapie, deed aan systemische opstellingen, lichaamsbewustzijn en andere methodes. Alles kwam samen in mijn wens om verder te gaan dan alleen gespreksleiderschap: ik wilde mensen helpen meer contact te maken met zichzelf en elkaar. Dat werd uiteindelijk mijn gespreksbureau, dat ik in 2020 oprichtte, vlak voor corona.”

Wat inspireerde je om deze richting in te slaan?

“Ik denk dat het deels komt door mijn achtergrond. Mijn ouders zijn van de naoorlogse generatie en hielden veel voor zichzelf,  terwijl ik als kind wel voelde dat er van alles speelde. Dat fascineerde me enorm. Ik ontwikkelde al jong een antenne voor wat er ‘onder de woorden’ werd gezegd. Later realiseerde ik me dat dit een belangrijke kracht is in mijn werk: luisteren naar wat niet wordt uitgesproken en daar ruimte voor maken. Dit, gecombineerd met mijn persoonlijke ontwikkelingstrajecten, heeft me echt gevormd tot de gespreksleider die ik nu ben.”

Je noemt verbinding, maar gaat het ook over kwetsbaarheid? Wat is de rol van kwetsbaarheid in goede gesprekken?

“Kwetsbaarheid is essentieel. Ik noem Gespreksbevrijding bewust geen methode, want methodes hebben regels, en een goed gesprek vraagt om een bepaalde houding. Je moet bereid zijn om ongemak te verdragen, om zonder directe oplossing in een gesprek te stappen. Dat betekent ook dat je jezelf openstelt: je benoemt wat er in jou speelt en luistert naar wat er in de ander leeft. Een goed gesprek gaat niet over Disney-achtige gelukzaligheid – met een mooie regenboog en eenhoorns. Het kan juist confronterend zijn. Het gaat erom dat je boosheid, verdriet of opstandigheid moet kunnen verdragen. Maar als je dat aankunt, ontstaat er ruimte voor echte verbinding. Om zo’n gesprek te kunnen voeren ben ik ervan overtuigd dat je eerst in contact moet zijn met jezelf. Wat voel ik, wat denk ik eigenlijk, wat zijn mijn patronen, wat zijn mijn reacties, hoe gedraag ik me. Dat zelfinzicht is belangrijk. En als ik nu met jou praat, dan moet ik me ook bewust zijn dat jij ook iemand bent met patronen en gedragingen.”

Als we het gesprek aangaan over beladen onderwerpen zoals klimaat, duurzaamheid en rechtvaardigheid. Hoe kunnen mensen daar goed mee omgaan?

“Dat zijn inderdaad beladen onderwerpen, net als bijvoorbeeld vaccinaties tijdens corona. Mensen hebben vaak moeite om daarover te praten omdat er sterke emoties – en vooral angst – onder liggen. Angst activeert automatische reacties in ons zenuwstelsel, wat gesprekken bemoeilijkt. Het menselijk zenuwstelsel heeft reacties aangemaakt op trauma’s van vroeger. En het trauma hoeft niet te zijn dat je beschoten bent of een ongeluk hebt gehad. Dat kan ook zijn dat je moeder stress had toen je in de baarmoeder zat. Daarom is het belangrijk dat gespreksleiders inzicht hebben in zowel zichzelf als in menselijke emoties en gedrag. Een goede gespreksleider herkent niet alleen de patronen bij anderen, maar is zich ook bewust van zijn of haar eigen reacties. Alleen dan kun je een gesprek echt bevrijden van belemmeringen. Het helpt om jezelf af te vragen: waar komt de angst vandaan? En hoe kunnen we ruimte maken om die te erkennen?”

Wat levert het je op als je hier beter in wordt?

“Ik vind dat dus heel grappig. Ik heb daar toevallig net een blog over geschreven, want dat vraagt iedereen altijd; wat levert het op? Veel mensen denken dat een goed gesprek direct tot resultaat moet leiden, maar dat is een vergissing. Het kost tijd om contact op te bouwen en emoties – zowel die van jezelf als die van de ander – te verdragen. Soms wil je weglopen, of loopt de ander weg. Je moet bereid zijn om terug te komen, zelfs na frustratie of ongemak. Het is een langzaam proces, maar dat maakt het des te waardevoller. En je moet er niet op hopen dat het direct goed gaat, Zoals Brené Brown zegt: “Je moet het durven verkeerd te doen.” Het gaat om de moeite die je erin stopt. Niet om het resultaat. Ga er niet vanuit dat het meteen lukt. Denk niet dat je een ontkenner kan overtuigen. Als je de kwaliteit van echt contact maken in je gesprekken stopt, dan komt die kwaliteit ook in je resultaat terecht.”

Je zegt dus: ‘echt contact’. Helpt dat om met anderen in gesprek te gaan over lastige thema’s?

“Echt contact is voor mij een doel op zich. Het gaat erom dat je elkaar op een diep niveau ontmoet. Of je nu een buurtinitiatief wilt starten of met iemand met een heel andere visie wilt samenwerken – alles begint met verbinding. Mensen denken vaak dat ze hun gesprekspartner moeten overtuigen, maar dat is niet nodig. Ga in plaats daarvan op zoek naar wat er bij jou leeft en benoem dat. Laat de ander weten wat er in jou gebeurt. Dat is kwetsbaar, maar ook krachtig. Ik geloof echt dat als je die openheid kunt bieden, je zelfs met de meest uiteenlopende standpunten tot begrip kunt komen.”

Tyche geeft ook aan dat het niet altijd eenvoudig is om een goed gesprek te voeren, vooral als je angstig bent of niet weet hoe je moet beginnen. En zeker wanneer de ander belangrijk voor je is. In zulke situaties kan het verstandig zijn om te kijken of je in staat bent vanuit jezelf te spreken en je emoties te benoemen. “Het helpt om te erkennen wat je voelt – zoals angst of onzekerheid – omdat dat vaak een brug kan slaan naar de ander. Voor zulke gesprekken is een veilige omgeving essentieel, en het kan ondersteunend zijn als er een gespreksleider bij aanwezig is.”

Waarom is die verbinding zo belangrijk, ook als mensen hele verschillende standpunten hebben?

“Of je nu praat met iemand die op Wilders heeft gestemd, of iemand die zich juist meer aangetrokken voelt tot een progressief standpunt – de behoeftes die daaronder liggen zijn vaak helemaal niet zo verschillend. We willen allemaal zekerheid, stabiliteit en een gevoel van veiligheid. Er is veel om bang voor te zijn, Oekraïne, klimaatverandering, Trump die van alles roept, …. Ik denk eigenlijk dat iedereen het goed wil hebben. Niemand wil oorlog. Als we voorbij de verschillen kunnen kijken en ons richten op die onderliggende verlangens, ontstaat er echt contact. Dat is niet altijd makkelijk, maar het maakt samenwerking steviger en constructiever.”

Iemand die ik ken werkt in een vervuilende industrie. Onze gesprekken gaan toch vaak over duurzaamheid, omdat hij weet dat ik daar veel mee bezig ben. Ondanks onze verschillen blijven we contact houden. Soms raken we elkaar letterlijk aan – een schouderklopje, een arm – en dat non-verbale contact versterkt onze uitwisseling. Zo blijven we verbonden, ook al zijn we het niet altijd eens.

“Dat snap ik. En het is ook interessant om te experimenteren met wat er gebeurt als je bepaalde gewoontes doorbreekt. Wat gebeurt er als je bijvoorbeeld een keer geen schouderklopje geeft? Dan denk je misschien: “oh nee, dan wordt ons contact minder goed.” Maar misschien werkt het wel heel bevrijdend. Misschien hoef je wel niet de hele tijd maatjes te zijn. Dat soort kleine aanpassingen kan verrassende inzichten opleveren. Het zijn momenten waarop je echt leert wat verbinding betekent.”

Bedoel je dat we er wat meer mee kunnen spelen?

“Dat zou je kunnen zeggen. Ja, speel er een beetje mee. Maar ik merk dat ik het gelijk een beetje terugneem. Het is namelijk niet makkelijk. Aan de basis van dit soort lichamelijke uitingen ligt veel ten grondslag. Doe het alleen als het veilig voelt, ga niet over die eigen grenzen. Ik ben er trouwens ook pleitbezorger van dat iedereen in therapie gaat. Dat zou ook heel erg helpen om de wereld te verbeteren.”

Hoe help jij anderen om zulke gesprekken te voeren?

“In mijn trainingen en opleidingen leer ik mensen om zich bewust te worden van hun eigen patronen. Dat begint met vragen stellen: waarom onderbreek je niet als je een vraag hebt? Wat gebeurt er in je lichaam als iemand iets zegt dat jou raakt? Je moet eerst leren begrijpen wat er in jou gebeurt voordat je adequaat kunt reageren. Dit bewustzijn is essentieel, zeker bij complexe onderwerpen. Je kunt de ander niet veranderen, maar je kunt wel je eigen reactie aanpassen. Dat vraagt om oefening, moed en het vermogen om fouten te maken. Alleen zo kun je groeien. We werken ook veel met fysieke oefeningen, omdat je lichaam vaak al reageert voordat je het zelf doorhebt. Het gaat erom dat je jezelf beter leert begrijpen, zodat je vanuit rust en inzicht kunt handelen.”

Tyche vertelt dat ze soms ook onverwachte dingen meemaakt als ze met de training bezig is. “Laatst hadden we iets heel grappigs. Je denkt dat iemand die gespannen zit, schouders naar beneden moet doen, moet ontspannen. Maar na een tijdje gaven we de tegenovergestelde instructie. Trek je schouders nog veel meer op. Degene deed dat en ineens ging ze. Dat was zo’n grappig moment.”

Waarom is het zo belangrijk om die moeite te doen?

“Omdat het de basis is voor alles. Als je samen met anderen iets wilt bereiken – of het nu gaat om duurzaamheid, buurtinitiatieven of maatschappelijke verandering – begint dat met goed contact. Mensen willen vaak snel naar de oplossing, maar vergeten dat echte samenwerking tijd kost. Je moet bereid zijn om het experiment aan te gaan, om je eigen emoties en die van de ander te verdragen. Dat is niet makkelijk, maar het levert zoveel op: verbinding, begrip en uiteindelijk een stevigere basis voor alles wat je samen wilt doen. Het is een investering in relaties, in begrip en in het bouwen van een wereld waarin we elkaar echt zien en horen. En dat is het waard, altijd.”

Als we in gesprek gaan met iemand over dit soort zware onderwerpen. Hebben we ook vaak het gevoel dat we de feiten moeten kennen. En dan komt er iemand met een ander argument. En dan sta je met je mond vol tanden.

“Onzekerheid is iets wat we vaak lastig vinden, maar het kan juist een beginpunt zijn voor verbinding. Stel, je leest een artikel over het klimaat dat iets heel anders beweert dan wat een ander heeft gelezen. Het risico is dan dat het gesprek verzandt in een discussie van welles-nietes. Maar wat als je zou beginnen met te erkennen dat je allebei twijfelt en het niet precies weet? Die gemeenschappelijke twijfel kan een basis vormen om verder te praten.”

Kun je een voorbeeld geven van hoe dit werkt in de praktijk?

“Tijdens een training vroeg ik deelnemers om een persoonlijk verhaal te delen over duurzaamheid. Een man vertelde over zijn pogingen om duurzamer te leven: hij had een elektrische auto en trok alleen de wc door bij grote boodschappen. Maar hij zei ook: ‘Ben ik nou echt goed bezig? Soms lijkt niets genoeg.’ Door zulke twijfels te delen, ontstaat een eerlijk gesprek waarin anderen hun eigen onzekerheden durven uitspreken. Dat kan veel krachtiger zijn dan doen alsof je alle antwoorden hebt.”

Wat levert het op om twijfel en onzekerheid te benoemen?

“Het opent de deur naar echte verbinding. We weten vaak niet zeker wat de juiste antwoorden zijn op complexe problemen zoals klimaatverandering of sociale rechtvaardigheid. Door te zeggen: ‘Ik weet het ook niet,’ laat je zien dat je bereid bent om samen te zoeken naar oplossingen. Dat haalt de druk weg om het ‘perfect’ te doen en creëert ruimte voor constructieve samenwerking.”

En wat doe je als gesprekken toch beladen of emotioneel worden?

“Boosheid of weerstand hoeven niet per se een probleem te zijn. Het kan een signaal zijn dat er iets belangrijks wordt gezegd. In plaats van het te vermijden, kun je het serieus nemen. Als gespreksleider kun je soms mensen in het publiek hebben die geraakt zijn en die heftig reageren. Negeren werkt niet, maar vraag bijvoorbeeld: ‘Wie van jullie voelt er nog meer dat er niet wordt geluisterd?’ Zo maak je ruimte voor de emotie, zonder dat het gesprek ontspoort.”

Heb je een laatste tip voor mensen die worstelen met moeilijke gesprekken?

“Durf te vertragen. We willen vaak snel naar oplossingen, maar verbinding kost tijd. Begin klein, luister zonder direct te reageren, en wees niet bang om te zeggen: ‘Ik weet het niet.’ Juist in dat ‘niet weten’ kan de magie van echte gesprekken ontstaan.”


Tyche van Bommel: Sinds 2009 interviewer en gespreksleider en sinds 2020 eigenaar van het Gespreskbureau. Hoe ze zichzelf het beste kan omschrijven is: Ik ben gewoon Tyche.